NotebookLM เป็นเครื่องมือ AI จาก Google ที่เปิดตัวครั้งแรกในปี 2023 ภายใต้ชื่อเดิมว่า Project Tailwind ก่อนจะพัฒนาและรีแบรนด์มาเป็น NotebookLM ในปัจจุบัน

แกนหลักของ NotebookLM คือการเป็น Personalized AI ที่ไม่ใช่แค่ตอบคำถามทั่วไปจากอินเทอร์เน็ต แต่ตั้งใจมาเป็น “ผู้ช่วยที่เรียนรู้จากแหล่งข้อมูลของคุณเอง” เช่น เอกสารเรียน รายงานวิจัย ไฟล์งาน หรือโน้ตส่วนตัว

พูดง่าย ๆ คือ ถ้า AI ทั่วไปเปรียบเหมือน “คนเก่งที่รู้ทุกอย่างจากโลกภายนอก” NotebookLM ก็เปรียบได้กับ “เลขาส่วนตัวที่อ่านแฟ้มงานทั้งหมดของคุณ แล้วช่วยคิดต่อยอดจากข้อมูลนั้นให้”

การใช้งาน NotebookLM โดยสรุปจะหมุนอยู่กับคำว่า “สมุด (Notebook)” เป็นหลัก:

• อัปโหลดหรือเชื่อมต่อเอกสาร เช่น Google Docs, PDF, หรือไฟล์อื่น ๆ เข้าไปในหนึ่งสมุด (Notebook) ที่คุณสร้างขึ้น
• AI จะสร้างสิ่งที่เรียกได้ว่าเป็น “Notebook Model” หรือโมเดลเข้าใจเนื้อหาภายในสมุดเล่มนั้นโดยเฉพาะ เช่น สมุดวิจัยปริญญาโท หรือสมุดรวบรวมบทความการตลาดของบริษัท
• คุณสามารถ ถาม-คุยกับ AI ได้โดยอ้างอิงจากสมุดนี้ เช่น “ช่วยสรุปบทที่ 2 ให้หน่อย”, “ช่วยเทียบแนวคิดใน 3 บทนี้ว่าต่างกันยังไง” หรือ “มี insight อะไรที่น่าสนใจจากไฟล์ชุดนี้บ้าง”

จุดสำคัญคือ NotebookLM จะจำกัดบริบทการคิดของ AI ให้อยู่ใน “ขอบเขตเอกสารของคุณ” ทำให้คำตอบอิงจากข้อมูลจริงในไฟล์ พร้อมสามารถอ้างอิงแหล่งที่มาให้ตรวจสอบได้ทันที

แม้ NotebookLM จะดูเหมือนเครื่องมือเฉพาะทาง แต่จริง ๆ แล้วออกแบบมาเพื่อคนทำงานกับ “ข้อมูลจำนวนมาก” แทบทุกกลุ่ม:

• นักเรียน / นักศึกษา
  ใช้สรุปบทเรียน ทบทวนเนื้อหา หรือเตรียมสอบ โดยให้ AI ช่วยทำโน้ตย่อจากเอกสารเรียนหรือสไลด์ที่อาจารย์ให้มา
• นักวิจัย / นักเขียน
  เมื่อต้องอ่าน paper หลายสิบไฟล์หรือเก็บข้อมูลจากแหล่งต่าง ๆ NotebookLM ช่วยเปรียบเทียบแนวคิด รวบรวม insight และจัดโครงเนื้อหาเบื้องต้นได้
• คนทำงานเอกสารในองค์กร
  เช่น นักกฎหมาย นักวางแผนธุรกิจ ที่ปรึกษา ฝ่ายกลยุทธ์ที่ต้องอ่านรายงานจำนวนมาก การมี AI ที่อ่านเอกสารเก่า ๆ แล้วสรุปประเด็นสำคัญให้ได้ ถือเป็นตัวช่วยประหยัดเวลามาก

หลายคนอาจสงสัยว่า “ในเมื่อมี ChatGPT หรือ AI ตัวอื่นแล้ว ยังต้องใช้ NotebookLM อีกไหม?” ตารางด้านล่างนี้ช่วยให้เห็นภาพความต่างในมุมของการทำงานกับเอกสารของผู้ใช้:

สรุปคือ NotebookLM ไม่ได้มาแข่งแทนที่ Assistant ทั่วไป แต่เสริมเป็นพื้นที่เฉพาะสำหรับงานที่ต้องใช้เอกสารของคุณเป็นศูนย์กลาง

แม้ NotebookLM จะทรงพลัง แต่ก็มีข้อจำกัดที่ควรคำนึงถึงก่อนใช้งานจริงในบริบทงานสำคัญ:

• รองรับภาษาอังกฤษเป็นหลัก
  ณ ช่วงปลายปี 2025 NotebookLM ยังทำงานได้ดีที่สุดกับเนื้อหาภาษาอังกฤษ ถ้าเป็นภาษาอื่นอาจต้องทดสอบก่อนว่าเข้าใจมากน้อยแค่ไหน
• ประเด็นความเป็นส่วนตัวของเอกสาร
  ควรหลีกเลี่ยงการอัปโหลดไฟล์ที่เป็นความลับสูงหรือมีข้อมูลอ่อนไหว หากต้องใช้กับเอกสารองค์กรควรอ่านเงื่อนไขและนโยบายให้ละเอียด
• ความเข้าใจของ AI ยังไม่สมบูรณ์ 100%
  โดยเฉพาะเนื้อหาที่ซับซ้อนมาก ๆ หรือเป็นภาษาวิชาการเฉพาะทาง ยังจำเป็นต้องมีมนุษย์ช่วยตรวจทานและตีความต่อ

เทรนด์สำคัญในยุค AI ไม่ใช่แค่ “ใครใช้ AI เป็น” แต่คือ “ใครออกแบบพื้นที่ให้ AI ช่วยคิดแทนบางส่วนได้ดีแค่ไหน” NotebookLM คือหนึ่งในตัวอย่างของเครื่องมือที่ผลักแนวคิดนี้ไปอีกขั้น

• จากเดิม AI ถูกใช้เพื่อ สรุปเนื้อหา ตอนนี้เริ่มขยับไปสู่บทบาท ผู้ช่วยร่วมคิด (Co-thinker)
• การมี “สมองเสริม” ที่อ่านเอกสารได้ทั้งกอง แล้วช่วยโยน insight กลับมา ทำให้คนทำงานสายข้อมูลไม่ติดอยู่แค่การ “อ่านให้ทัน” แต่ได้ใช้เวลาไปกับการ “ตีความและตัดสินใจ” มากขึ้น
• ในมุมขององค์กร NotebookLM หรือเครื่องมือในแนวทางเดียวกันอาจกลายเป็นส่วนหนึ่งของ ระบบจัดการความรู้ (Knowledge Management) ที่ลดปัญหา “ความรู้ติดอยู่กับคนไม่กี่คน” ลงได้

หากมองให้ตรงไปตรงมา NotebookLM ไม่ได้ถูกออกแบบมาเพื่อ “คิดแทนมนุษย์” แต่เพื่อช่วยจัดการข้อมูลจำนวนมหาศาลที่เราต้องรับมือในแต่ละวัน แล้วคืนเวลาและพื้นที่สมองให้เราไปอยู่กับการวิเคราะห์ ตัดสินใจ และสร้างสรรค์สิ่งใหม่

สำหรับใครที่ทำงานกับเอกสารเยอะ ๆ ไม่ว่าจะเป็นนักเรียน นักวิจัย นักเขียน หรือนักกลยุทธ์ในองค์กร การเริ่มทดลองใช้ NotebookLM ตั้งแต่ตอนนี้จะช่วยให้คุณมองเห็นศักยภาพของ AI รุ่นใหม่ ที่ไม่ได้เป็นแค่ Chatbot แต่คือ “สมุดช่วยคิด” ที่โตไปพร้อมกับคลังความรู้ของคุณเอง